رواج و اهمیت آیین

 

زندگی بشر پر از آیین است. آیین رامیتوان،بسته به موقعیت، اجتماعی، سیاسی، معنوی، یا مذهبی» نامید یا می توان هر صفت دیگری را که شرایط ایجاب می کند به آن نسبت داد. وقتی به کسی می رسیم که او را می شناسیم، رسم این است که بپرسیم چطوری؟» و انتظار می رود که این پاسخ را بشنویم: «خوبم، تو چطوری؟، به دنبال آن گفتگوی مختصر و مشخصی صورت می گیرد. کلماتی که به کار می بریم و حرکاتی که انجام می دهیم همگی ۔ اگر نه در محتوا، دست کم بظاهر در خدمت طرح و نظم آیینی اند. قاعدتا ما از چنین اعمالی در رفتار روزمره خود آگاه نیستیم، هرچند گرایش هایی از این قبیل در نظام های دینی هم دیده می شود، لیکن در دین یادگیری حالات ارتباطی به صورت لفظی یا غیر لفظی غالبا آگاهانه است، مثل زانو زدن، سجده کردن، با انجام دادن اطوار و حرکات دیگر، فرضا خواندن نمازهای خاص، به رقص درآمدن، نوشیدن مایعات یا اخوردن غذاهایی که اهمیت مذهبی دارند (مثلا شراب، فطیر، مضا)، و از این قبیل.

دین نهادین در طی قرن ها، آیین های خود را تهذیب و از تو تعریف کرده است. شکل های خصوصی و عمومی پرستش مختص اوقات مختلف روزند (موقع طلوع آفتاب، پیش از خواب، هنگام دعوت به نیایش، و غیره)، روزهای ویژه ای از هفته به علاوہ اوقات معینی از ماه و سال به اعمال و عبادات ویژه مؤمنان اختصاص می یابد. اینها همه دارای جلوه هایی عبادی با قالب و ساختاری مشخص اند.

زیست شناسی و فایده آیین رواج و اهمیت آیین در جانوران و انسان ها متفکران زیست وراثتی را بر آن داشته است که نوعی اعصاب فیزیولوژی بنیادی را بر حسب جایگاه معینی از مغز پدید آورند. دا کویلی و همکارانش تحلیل و تفسیرهای عصبشناختی خود را بخصوص در مورد آیین و تجربه دینی به کار گرفته اند.

در این مورد اجماع عام وجود دارد که هدف اصلی آیین ایجاد ارتباط است، خواه این آیین رقص پُر نَوَسان زنبوری برای زنبورهای دیگر باشد و خواه نیایش پرشور انسانی حاجتمند به درگاه خدا. اندامگان ایا شخص پیام ها را به هر وسیله ای که مناسب تر تشخیص دهد ارسال می کند. این پیام ها نقطه مقابل فشاری هستند که بر اثر ابهام و بلاتکلیفی پدید می آید، آنها حاوی اطلاعاتی اند که به امور مبهم و نامعلوم معنا می بخشند. وقتی آدمی وسیله ای آیینی برای سازگاری با اوضاع ناخوشایند در اختیار دارد، ناراحتی رنج، و خطر بلاتکلیفی کاهش می یابد. چنان که لیج (۱۹۶۶) اشاره کرده است، این عصاره مقدار زیادی اطلاعات است که در بسیاری صحنه ها برای بقای بازیگران لازم است.

ارتباط، چه لفظی و چه غیرلفظی، نوعی مکانیسم مهار اجتماعی است. ارتباط و زبان موقعیت های میان فردی و گروهی را سامان می دهند تا رفتارهایی را پدید آرند که حافظ صلح و هماهنگی در همه سطوح جامعه اند. آیین به این ترتیب دین را هم در عرصه عمومی و هم در افراد هماهنگ و به سامان می کند. پیوند میان دین و آیین موجب شده است که را با پورت (۱۹۹۹) ریشه دین را در آیین بجوید. در اجرای امور به شکل آیین نوعی نظم سامان بخش وجود دارد. همین نوعی سازماندهی پدید می آورد که برای افراد موجب انسجام و آسایش است و در اکثر موارد، زندگی اجتماعی را قرین مودت و تفاهم می کند. با توجه به این نکته، بسیاری از محققان این را موجب کاهش پرخاشگری و تسلط بر تکانه های جنسی می دانند (وولف، ۱۹۹۷). به بیان کوتاه تر، آیین ها وسیلة تحریک و تعدیل هیجان اند. آیین ها به طور کلی و بویژه آیین های مذهبی نه به علت اقتدار اولیای امور بلکه به این سبب بر جای می مانند که مردم آنها را می پسندند، داوطلبانه در آنها شرکت می کنند، و احتمالا از این که در اجرای آنها نقشی به عهده می گیرند خوشحال می شوند.

برای اکثر مردم، دین نماینده حالتی آرمانی است، که در آن ایمان نهادین بر اختلاف میان واقعیت و آرمانی تأکید می کند که آدمی غالبأ فاقد تسلط بر آن است. از نظر اسمیت (

۱۹۹۶/۱۹۸۲ ) آیین چیزی است که امور را چنان که باید باشند نشان می دهد. شرکت در مراسم مذهبی احساس یگانگی با آرمان را تثبیت می کند، و حس برتری را از نو پدید می آورد.

مردم غالبا در رویارویی با مشکلات پزشکی حاد به اسنادهای مذهبی توسل می جویند.

 

 آیین نیز در این گونه مواقع اهمیت می یابد.
آیین های شفابخشی تلاشی است برای تبدیل بیماری به تندرستی، به لحاظ روانشناختی، این آیین ها اضطراب و بلاتکلیفی را هم در بیماران و هم در نزدیکان آنها کاهش می دهند. این اعمال در واقع درخواست ها و رفتارهای مذهبی اند که مقصود از آنها توسل به نیروهای فراطبیعی برای کمک به رنجور است. نیایش و شرکت در مراسم شفابخشی مذهبی اغلب درد و رنج را تخفیف و انسجام اجتماعی را افزایش می دهد.